Trong bối cảnh đổi mới giáo dục toàn diện, giáo dục STEM (Khoa học – Công nghệ – Kỹ thuật – Toán học) đang được xem là chìa khóa để nâng cao năng lực tư duy và khả năng giải quyết vấn đề cho học sinh. Ở Việt Nam, giáo dục STEM đã được đưa vào chương trình giáo dục phổ thông mới (GDPT 2018), đặc biệt nhấn mạnh ở cấp tiểu học – giai đoạn nền tảng trong việc hình thành tư duy và kỹ năng sống. Tuy nhiên, thực tế triển khai dạy học STEM ở bậc tiểu học vẫn còn tồn tại nhiều khó khăn và hạn chế.
STEM – Cánh cửa tiếp cận tương lai
STEM không đơn thuần là tập hợp kiến thức của bốn lĩnh vực: Science (khoa học), Technology (công nghệ), Engineering (kỹ thuật), và Mathematics (toán học), mà quan trọng hơn, đây là phương pháp giáo dục liên môn, tích hợp, giúp học sinh:
-
Phát triển tư duy sáng tạo và logic,
-
Hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề thực tiễn,
-
Hiểu cách kiến thức học ở trường áp dụng vào cuộc sống hằng ngày.
Đây là nền tảng quan trọng để chuẩn bị cho các thế hệ học sinh tham gia vào thị trường lao động cạnh tranh trong kỷ nguyên công nghệ số.
Thực trạng dạy học STEM ở tiểu học hiện nay
Theo khảo sát được thực hiện tại các trường tiểu học ở TP. Thủ Đức (TP.HCM) do nhóm tác giả Lê Thị Xinh và Bùi Văn Hồng thực hiện, nhiều vấn đề còn tồn tại trong thực tế triển khai dạy học STEM, cụ thể:
1. Kỹ năng dạy học STEM của giáo viên còn nhiều hạn chế
Phần lớn giáo viên chưa quen với cách tiếp cận tích hợp liên môn và còn thiên về truyền đạt kiến thức lý thuyết hơn là tạo cơ hội cho học sinh trải nghiệm. Giáo viên thường đánh giá học sinh theo hướng định lượng, thiếu các hoạt động kiểm tra kỹ năng thực hành, giải quyết vấn đề – điều cốt lõi trong giáo dục STEM.
2. Thiếu khả năng xây dựng chủ đề học tập phù hợp
Giáo viên gặp khó khăn trong việc lựa chọn các vấn đề thực tiễn để tích hợp thành chủ đề học STEM. Nhiều chủ đề được thiết kế mang tính mô phỏng lý thuyết, thiếu sự gắn kết với đời sống thực tế khiến học sinh không thể vận dụng được kiến thức một cách hiệu quả.
3. Học sinh thiếu kỹ năng kết nối lý thuyết với thực tế
Khi chương trình dạy học chưa đủ hấp dẫn, phương pháp giảng dạy còn đơn điệu, học sinh dễ mất tập trung và ít chủ động trong việc học. Điều này làm giảm hiệu quả giáo dục STEM – vốn cần sự tò mò, trải nghiệm và hợp tác từ phía người học.
Nguyên nhân của những khó khăn trên là gì?
-
Giáo viên chưa được đào tạo bài bản về phương pháp giảng dạy STEM.
-
Thiếu tài liệu, giáo trình và công cụ giảng dạy chuẩn hóa, phù hợp với bậc tiểu học.
-
Cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học thực hành ở nhiều trường chưa đáp ứng được yêu cầu.
-
Nhận thức của nhà trường, phụ huynh và học sinh về vai trò của STEM vẫn còn hạn chế.
Giải pháp nâng cao chất lượng dạy học STEM ở tiểu học
Để đưa giáo dục STEM đi vào thực chất, nhóm tác giả đưa ra một số khuyến nghị:
1. Đào tạo giáo viên một cách bài bản và thực tiễn
Giáo viên cần được bồi dưỡng kỹ năng dạy học tích hợp liên môn, thiết kế chủ đề STEM phù hợp với học sinh tiểu học, và đặc biệt là kỹ năng đánh giá năng lực học sinh qua hoạt động thực hành.
2. Cập nhật tài liệu và mô hình giảng dạy hiện đại
Trường học cần tiếp cận các tài liệu trong và ngoài nước, ứng dụng công nghệ để đổi mới hình thức dạy học, tạo hứng thú cho học sinh.
3. Tăng cường nhận thức trong toàn hệ thống giáo dục
Cần truyền thông hiệu quả về vai trò và lợi ích lâu dài của giáo dục STEM tới phụ huynh, cán bộ quản lý và cộng đồng để huy động nguồn lực và sự hỗ trợ đồng bộ.
4. Tạo điều kiện cho học sinh trải nghiệm thực tế
Học sinh cần được học thông qua làm: làm mô hình, thử nghiệm, giải quyết các tình huống đời sống thật để rèn luyện kỹ năng tư duy và sáng tạo.
Kết luận
STEM là xu hướng giáo dục tất yếu trong thời đại đổi mới. Tuy nhiên, để triển khai thành công giáo dục STEM ở bậc tiểu học, cần có sự đầu tư đồng bộ từ nội dung chương trình, đội ngũ giáo viên đến cơ sở vật chất và nhận thức của cộng đồng. Nghiên cứu thực trạng tại TP. Thủ Đức là minh chứng cho việc cần sớm hành động nếu không muốn chậm chân trong công cuộc đổi mới giáo dục, chuẩn bị thế hệ tương lai đủ năng lực cạnh tranh và thích nghi với thế giới hiện đại.
