Trong giáo dục hiện đại, ngoài Toán và Tiếng Anh, các mô hình học tập như 5E và EDP ngày càng được quan tâm vì giúp trẻ rèn tư duy và kỹ năng thế kỷ 21. Vậy hai mô hình này khác nhau ở điểm nào và nên áp dụng ra sao? Cùng inteX tìm hiểu về mô hình 5E và EDP trong STEM ở bài viết dưới đây.
1. Mô hình 5E trong giáo dục STEM là gì?
Mô hình 5E là một phương pháp dạy học hiện đại được các nhà giáo dục khoa học phát triển. Mục tiêu của 5E là giúp học sinh chủ động khám phá, tự xây dựng kiến thức và vận dụng vào thực tế, thay vì học thụ động.
1.1. Engage (Gắn kết)
- Khơi gợi sự tò mò, hứng thú cho học sinh.
- Giáo viên có thể đặt câu hỏi mở, đưa tình huống gần gũi hoặc thí nghiệm nhỏ.
- Giúp trẻ chủ động muốn tìm hiểu kiến thức mới.
1.2. Explore (Khám phá)
- Học sinh tham gia hoạt động trải nghiệm, quan sát hoặc thử nghiệm.
- Tự mình tìm ra vấn đề, đưa ra giả thuyết ban đầu.
- Học thông qua trải nghiệm thực tế thay vì nghe giảng.
1.3. Explain (Giải thích)
- Giáo viên hướng dẫn, hệ thống lại kiến thức mà học sinh vừa khám phá.
- Giúp học sinh hiểu rõ bản chất hiện tượng.
- Củng cố tư duy logic, từ quan sát đến kết luận.
1.4. Elaborate (Mở rộng)
- Học sinh áp dụng kiến thức vào tình huống mới hoặc thực tế đời sống.
- Có thể tham gia dự án, bài tập mở rộng, thí nghiệm nâng cao.
- Rèn khả năng sáng tạo và vận dụng linh hoạt.
1.5. Evaluate (Đánh giá)
- Giáo viên và học sinh cùng đánh giá quá trình và kết quả học tập.
- Không chỉ kiểm tra điểm số, mà còn chú trọng kỹ năng, thái độ và khả năng ứng dụng.
- Giúp trẻ tự nhìn lại quá trình học của mình để tiến bộ hơn.
Tham khảo thêm: Hoạt Động STEM Áp Dụng Quy Trình 5E Được Gọi Là Gì?
2. Mô hình EDP trong giáo dục STEM là gì?
EDP (Engineering Design Process) – hay quy trình thiết kế kỹ thuật – là phương pháp học tập trong STEM, giúp học sinh phát triển tư duy sáng tạo, giải quyết vấn đề và kỹ năng thực hành.
2.1. Ask (Đặt câu hỏi)
- Xác định vấn đề hoặc nhu cầu cần giải quyết.
- Học sinh học cách quan sát, tìm hiểu yêu cầu thực tế.
- Đây là bước định hướng cho toàn bộ quá trình.
2.2. Imagine (Tưởng tượng)
- Nảy ra nhiều ý tưởng, giải pháp khác nhau.
- Khuyến khích học sinh suy nghĩ sáng tạo, không giới hạn.
- Có thể dùng brainstorming (động não nhóm).
2.3. Plan (Lập kế hoạch)
- Chọn ra ý tưởng khả thi và hiệu quả nhất.
- Vẽ sơ đồ, phác thảo bản thiết kế.
- Chuẩn bị nguyên vật liệu, phân công công việc.
2.4. Create (Chế tạo)
- Học sinh bắt tay vào làm sản phẩm hoặc mô hình thực tế.
- Quá trình vừa làm vừa học, rèn tính kiên trì và kỹ năng thực hành.
- Tạo ra sản phẩm thử nghiệm đầu tiên (prototype).
2.5. Improve (Cải tiến)
- Thử nghiệm sản phẩm, tìm ra điểm mạnh – điểm yếu.
- Chỉnh sửa, hoàn thiện và nâng cấp sản phẩm.
- Khuyến khích tư duy phản biện và cải tiến liên tục.
3. So sánh sự khác nhau giữa mô hình 5E và EDP
Cả mô hình 5E và mô hình EDP đều được sử dụng rộng rãi trong giáo dục STEM, nhưng chúng phục vụ mục tiêu khác nhau
3.1. Điểm giống nhau giữa 5E và EDP
- Lấy học sinh làm trung tâm: Cả hai mô hình đều coi học sinh là người chủ động trong quá trình học, thay vì chỉ nghe giảng thụ động.
- Khuyến khích tư duy phản biện: Trẻ được khơi gợi để đặt câu hỏi, suy nghĩ nhiều hướng và tự tìm lời giải.
- Tập trung vào trải nghiệm thực tế: Học thông qua quan sát, thử nghiệm, chế tạo hoặc giải quyết vấn đề cụ thể.
- Phát triển kỹ năng thế kỷ 21: Cả 5E và EDP đều giúp rèn tư duy sáng tạo, hợp tác nhóm, giao tiếp và giải quyết vấn đề.
- Hỗ trợ giáo dục STEM: Đều phù hợp khi áp dụng trong dạy học các môn khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán.
3.2. Bảng so sánh sự khác nhau giữa mô hình 5E và mô hình EDP
| Tiêu chí | Mô hình 5E | Mô hình EDP |
| Mục tiêu |
|
|
| Quy trình |
|
|
| Trọng tâm |
|
|
| Ứng dụng chính |
|
|
| Vai trò giáo viên |
|
|
| Kỹ năng phát triển |
|
|
| Kết quả cuối cùng |
|
|
4. Nên áp dụng mô hình nào cho trẻ?
Mỗi mô hình đều có ưu điểm riêng, vì vậy phụ huynh và giáo viên cần hiểu rõ để lựa chọn hoặc kết hợp linh hoạt.
4.1. Khi nào nên áp dụng mô hình 5E?
- Phù hợp với các môn Khoa học tự nhiên (Vật lý, Hóa học, Sinh học).
- Hữu ích trong các tiết học cần khơi gợi hứng thú, quan sát và hiểu bản chất kiến thức.
- Giúp trẻ hình thành nền tảng tư duy logic, khả năng phân tích và đặt câu hỏi.
4.2. Khi nào nên áp dụng mô hình EDP?
- Thích hợp với các dự án STEM, robotics, chế tạo kỹ thuật.
- Ứng dụng khi muốn học sinh giải quyết vấn đề thực tế, sáng tạo sản phẩm hoặc mô hình.
- Giúp trẻ rèn kỹ năng làm việc nhóm, tư duy sáng tạo và kiên trì cải tiến.
4.3. Có thể kết hợp 5E và EDP như thế nào?
Bước 1: Dùng 5E để giúp học sinh hiểu rõ kiến thức nền (quan sát – khám phá – giải thích).
Bước 2: Vận dụng EDP để sáng tạo sản phẩm hoặc giải pháp, áp dụng kiến thức vào thực tiễn.
Ví dụ:
- Học về hiện tượng điện (theo mô hình 5E).
- Sau đó thiết kế một chiếc quạt mini hoạt động bằng pin (theo EDP).
4.4. Lời khuyên dành cho phụ huynh và giáo viên
- Không nên chọn 1 mô hình duy nhất, mà linh hoạt kết hợp tùy bài học và mục tiêu.
- Ưu tiên 5E để củng cố kiến thức khoa học, và EDP để rèn kỹ năng sáng tạo, ứng dụng thực tế.
- Khi được trải nghiệm cả 2, trẻ sẽ vừa có nền tảng vững chắc, vừa phát triển kỹ năng toàn diện.
Tham khảo thêm: Phương Pháp Đào Tạo STEM Công Nghệ Tại inteX Cho Trẻ Em 5–15 Tuổi.
Kết luận:
Mô hình 5E và EDP đều mang lại giá trị lớn trong giáo dục STEM. Nếu như 5E giúp trẻ hiểu sâu kiến thức khoa học và rèn tư duy logic, thì EDP lại khuyến khích sáng tạo, giải quyết vấn đề và ứng dụng thực tế. Thay vì chọn một, inteX gợi ý tới phụ huynh và giáo viên nên kết hợp linh hoạt cả hai mô hình, để trẻ vừa có nền tảng kiến thức vững chắc, vừa phát triển kỹ năng toàn diện cho tương lai.
