Thời đại 4.0 hiện nay, STEM không còn xa lạ đối với trẻ em. Trẻ không chỉ được tiếp xúc với việc học STEM mà còn được tham gia các hoạt động trải nghiệm. Vậy hoạt động trải nghiệm STEM là gì? Lợi ích & cách tổ chức trải nghiệm như thế nào cho hiệu quả? Cùng inteX tìm hiểu trong bài viết dưới đây!
1. Hoạt động trải nghiệm STEM là gì?
1.1. Khái niệm hoạt động trải nghiệm STEM
Hoạt động trải nghiệm STEM là những buổi học, dự án hoặc trò chơi mà học sinh được:
- Tự tay thực hành: chế tạo, lắp ráp, thí nghiệm,…
- Quan sát và khám phá hiện tượng thực tế.
- Kết nối kiến thức sách vở với ứng dụng đời sống.
1.2. Đặc điểm nổi bật của hoạt động trải nghiệm STEM
- Lấy học sinh làm trung tâm: trẻ là người khám phá, giáo viên chỉ đóng vai trò hướng dẫn.
- Kết hợp giữa lý thuyết và thực hành: giúp kiến thức không còn khô khan.
- Tích hợp đa môn học: một dự án STEM có thể gắn liền cả Toán – Lý – Hóa – Tin – Sinh.
- Khuyến khích sáng tạo và tư duy phản biện: học sinh được thử nghiệm, sai và rút kinh nghiệm.
2. Vì sao hoạt động trải nghiệm STEM quan trọng trong giáo dục hiện nay?
2.1. Gắn kết lý thuyết với thực tế
Một trong những ý nghĩa quan trọng của hoạt động trải nghiệm STEM là giúp học sinh hiểu sâu – nhớ lâu – ứng dụng được.
- Thay vì học thuộc lòng, học sinh được trực tiếp thực hành các kiến thức đã học.
- Ví dụ: học về cơ học, trẻ có thể làm mô hình cầu giấy chịu lực; học về năng lượng, trẻ chế tạo xe chạy bằng pin mặt trời.
- Nhờ đó, kiến thức không còn khô khan mà trở nên sống động, gần gũi và dễ hiểu hơn.
2.2. Nuôi dưỡng đam mê học tập và sáng tạo
Giờ học STEM không khô khan mà đầy ắp tiếng cười, sự tò mò và hào hứng. Trẻ được:
- Tự tay tạo ra sản phẩm thay vì chỉ quan sát.
- Tự do đưa ra ý tưởng mới, thử nghiệm theo cách riêng.
- Tự tin thể hiện bản thân trước bạn bè và thầy cô.
Khi được “chạm” vào kiến thức, học sinh thấy việc học thú vị hơn bao giờ hết.
2.3. Rèn luyện kỹ năng mềm cho học sinh
Bên cạnh kiến thức, hoạt động trải nghiệm STEM cho học sinh còn rèn luyện hàng loạt kỹ năng thực tế:
- Làm việc nhóm: học cách phân chia công việc, lắng nghe, hỗ trợ lẫn nhau.
- Giao tiếp & thuyết trình: trình bày ý tưởng, bảo vệ sản phẩm trước lớp.
- Kiên trì & tự tin: không nản khi thất bại, dám thử nghiệm lại.
Những kỹ năng này giúp trẻ trưởng thành hơn trong học tập và cuộc sống, đồng thời chuẩn bị sẵn hành trang cho tương lai.
2.4. Đáp ứng định hướng giáo dục hiện đại
Hiện nay, Bộ Giáo dục & Đào tạo Việt Nam khuyến khích lồng ghép giáo dục STEM vào chương trình học.
Điều này giúp:
- Học sinh vận dụng kiến thức đa môn học (Toán – Lý – Hóa – Tin – Sinh) vào thực tế.
- Giáo viên đổi mới phương pháp dạy, lấy học sinh làm trung tâm.
- Trường học nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.
Vì thế, hoạt động trải nghiệm STEM không chỉ là “xu hướng” mà đã trở thành một phần quan trọng của chương trình giáo dục hiện nay.
3. Lợi ích của hoạt động trải nghiệm STEM đối với học sinh
3.1. Phát triển tư duy logic & khả năng sáng tạo
- Trẻ được quan sát – thử nghiệm – khám phá – cải tiến qua từng dự án STEM.
- Quá trình “thử và sai” giúp trẻ hình thành tư duy phản biện và khả năng giải quyết vấn đề linh hoạt.
- Mỗi sản phẩm trẻ tạo ra – dù là mô hình, robot hay trò chơi – đều kích thích tưởng tượng và sáng tạo cá nhân.
3.2. Rèn kỹ năng làm việc nhóm & giao tiếp
- Hầu hết hoạt động STEM cho học sinh được tổ chức theo nhóm nhỏ.
- Trẻ học cách phân chia nhiệm vụ, trao đổi ý kiến, và tôn trọng sự khác biệt.
- Việc cùng nhau hoàn thành sản phẩm giúp các em hiểu rõ sức mạnh của tinh thần hợp tác.
- Khi thuyết trình ý tưởng, trẻ rèn luyện kỹ năng giao tiếp, trình bày và thuyết phục – hành trang quan trọng cho tương lai.
3.3. Tăng hứng thú học tập & sự tự tin trong lớp
- Trẻ được học thông qua trải nghiệm thực tế thay vì chỉ ghi chép lý thuyết.
- Những giờ học STEM đầy màu sắc và sáng tạo giúp trẻ cảm thấy học tập là niềm vui, không phải áp lực.
- Khi hoàn thành sản phẩm do chính tay mình tạo ra, trẻ sẽ cảm thấy tự hào và tự tin hơn.
3.4. Xây dựng phẩm chất và thái độ tích cực trong học tập
- STEM giúp trẻ kiên trì, cẩn thận và không sợ thất bại.
- Khi một thí nghiệm chưa thành công, trẻ học cách điều chỉnh, thử lại và rút kinh nghiệm.
- Từ đó hình thành thói quen học chủ động, tinh thần ham học hỏi và cầu tiến.
Tham khảo thêm: Giáo Dục STEM Là Gì? Nêu Mục Tiêu Và Vai Trò Ở Bậc Tiểu Học
4. Cách tổ chức hoạt động trải nghiệm STEM hiệu quả
Để hoạt động trải nghiệm STEM thật sự mang lại giá trị cho học sinh, nhà trường và giáo viên cần có kế hoạch rõ ràng – chủ đề phù hợp – cách triển khai hấp dẫn.
Dưới đây là 4 bước cơ bản giúp tổ chức hoạt động STEM hiệu quả và thực tế nhất.
4.1. Bước 1: Xác định chủ đề phù hợp với độ tuổi học sinh
- Chọn chủ đề gần gũi, dễ hiểu với đời sống hằng ngày: năng lượng tái tạo, robot mini, trồng cây thủy canh, mô hình giao thông thông minh…
- Phân loại theo độ tuổi:
- Tiểu học: nên chọn chủ đề nhẹ nhàng, thiên về khám phá, thủ công hoặc trò chơi sáng tạo.
- THCS – THPT: có thể mở rộng sang chủ đề có yếu tố kỹ thuật, công nghệ, lập trình cơ bản.
- Việc chọn đúng chủ đề giúp học sinh hứng thú, dễ hiểu, dễ tham gia, đồng thời phát huy được năng lực sáng tạo cá nhân.
4.2. Bước 2: Chuẩn bị dụng cụ và phân nhóm hợp lý
- Chuẩn bị vật liệu, công cụ, linh kiện, thiết bị phù hợp với nội dung dự án.
- Phân nhóm nhỏ (3–5 học sinh/nhóm): giúp các em dễ trao đổi ý tưởng, chia nhiệm vụ, hỗ trợ lẫn nhau.
- Khuyến khích học sinh tự tìm nguyên liệu tái chế (chai nhựa, bìa cứng, giấy, ống hút…) để tăng ý thức bảo vệ môi trường.
Một hoạt động STEM hiệu quả luôn cần sự chuẩn bị chu đáo nhưng linh hoạt, cho phép học sinh chủ động sáng tạo.
4.3. Bước 3: Tiến hành thực hành & trình bày sản phẩm
- Giáo viên đóng vai trò là người hướng dẫn và gợi mở, không làm thay học sinh.
- Học sinh được trải nghiệm quá trình thử nghiệm – sai – điều chỉnh – hoàn thiện, từ đó rèn tư duy logic và khả năng giải quyết vấn đề.
- Sau khi hoàn thành, mỗi nhóm nên thuyết trình sản phẩm, chia sẻ ý tưởng và cách làm trước lớp.
- Việc này giúp trẻ rèn kỹ năng giao tiếp, tự tin thể hiện bản thân và học cách lắng nghe người khác.
4.4. Bước 4: Nhận xét – đánh giá – rút kinh nghiệm
- Sau mỗi buổi trải nghiệm STEM, giáo viên nên:
- Ghi nhận nỗ lực của học sinh thay vì chỉ chấm điểm sản phẩm.
- Đặt câu hỏi mở giúp học sinh tự đánh giá và cải thiện ý tưởng.
- Khích lệ tinh thần sáng tạo, tôn vinh những cách làm độc đáo.
- Có thể tổ chức góc trưng bày sản phẩm STEM, giúp các em cảm thấy tự hào và có động lực học tập hơn.
Đánh giá trong giáo dục STEM không chỉ để xếp loại, mà là quá trình giúp học sinh trưởng thành qua từng trải nghiệm.
5. Gợi ý một số ý tưởng hoạt động trải nghiệm STEM dễ triển khai
5.1. Cầu giấy chịu lực – khám phá sức mạnh của kỹ thuật
- Mục tiêu: giúp học sinh hiểu về kết cấu, trọng lượng và sự phân bổ lực trong kỹ thuật xây dựng.
- Cách làm: dùng giấy A4 gấp, cuộn hoặc tạo hình cầu; thử xem cầu nào chịu được nhiều vật nặng nhất.
- Kiến thức STEM:
- Khoa học: tìm hiểu về lực, trọng tâm.
- Kỹ thuật: cách thiết kế cấu trúc chắc chắn.
- Toán học: đo đạc, so sánh kết quả thử nghiệm.
- Ý nghĩa: phát triển tư duy logic và sáng tạo kỹ thuật, đồng thời giúp trẻ hiểu ứng dụng khoa học trong đời sống.
5.2. Đèn lava mini – phản ứng hóa học vui nhộn
- Mục tiêu: giúp trẻ hiểu về phản ứng hóa học và sự tách lớp chất lỏng.
- Cách làm: chuẩn bị chai nhựa, dầu ăn, nước, màu thực phẩm và viên sủi. Khi bỏ viên sủi vào, bong bóng khí tạo thành hiệu ứng “dòng dung nham” tuyệt đẹp.
- Kiến thức STEM:
- Khoa học: tìm hiểu phản ứng giữa axit và kiềm.
- Công nghệ: tạo hiệu ứng ánh sáng với đèn pin hoặc đèn LED nhỏ.
- Ý nghĩa: trẻ vừa học kiến thức, vừa trải nghiệm thí nghiệm hóa học an toàn và thú vị.
5.3. Xe chạy bằng pin hoặc quạt mini – học về năng lượng và điện
- Mục tiêu: giúp học sinh hiểu về mạch điện cơ bản, nguồn năng lượng và cách vận hành động cơ.
- Cách làm: sử dụng motor mini, pin, dây dẫn, công tắc và bánh xe nhỏ (có thể tái chế nắp chai).
- Kiến thức STEM:
- Khoa học: năng lượng điện và chuyển động.
- Công nghệ: thiết kế mô hình, lắp ráp linh kiện.
- Kỹ thuật: cách nối mạch và kiểm tra dòng điện.
- Ý nghĩa: tăng khả năng tư duy logic, rèn tính kiên trì và kỹ năng thực hành.
5.4. Trồng cây thủy canh – học sinh làm nhà nông “mini”
- Mục tiêu: giúp học sinh hiểu về quá trình sinh trưởng của thực vật và mô hình canh tác hiện đại.
- Cách làm: dùng chai nhựa tái chế, nước, dung dịch dinh dưỡng và hạt giống (rau muống, xà lách, đậu xanh…).
- Kiến thức STEM:
- Khoa học: tìm hiểu về sinh học và môi trường sống của cây.
- Công nghệ: cách cung cấp dinh dưỡng và ánh sáng hợp lý.
- Ý nghĩa: giúp trẻ ý thức về bảo vệ môi trường, rèn tính kiên nhẫn và quan sát khoa học.
5.5. Mô hình đèn giao thông – làm quen với lập trình và tư duy logic
-
- Mục tiêu: giúp học sinh hiểu cách hoạt động của hệ thống giao thông và lập trình điều khiển đèn.
- Cách làm: sử dụng Arduino hoặc kit lập trình cơ bản, kết nối LED đỏ – vàng – xanh để điều chỉnh thời gian sáng tắt.
- Kiến thức STEM:
- Công nghệ: làm quen lập trình cơ bản.
- Kỹ thuật: lắp ráp mạch điện và cảm biến.
- Toán học: đo thời gian, thiết lập chu kỳ.
- Ý nghĩa: rèn tư duy logic, kỹ năng công nghệ và nhận thức về an toàn giao thông.
Tham khảo thêm: Tổ Chức Hoạt Động STEM Robotics Cho Trẻ Mầm Non
Kết luận:
Hoạt động trải nghiệm STEM không chỉ giúp học sinh học tập hứng thú hơn mà còn rèn luyện kỹ năng, tư duy và phẩm chất cần thiết cho thế kỷ 21. Với cách tổ chức phù hợp, mỗi hoạt động trải nghiệm STEM sẽ trở thành cơ hội để trẻ khám phá – sáng tạo – trưởng thành, góp phần xây dựng nền giáo dục hiện đại và thực tiễn hơn.
